Jordi Altimiras, professor d’ anglès d’ESO.
Quan algú decideix agafar-se una excèdencia d’ un any a la feina (sabent que no cobrarà ni un euro durant el mateix temps), és que té raons de pes per fer-ho. En el meu cas, dues poderoses raons. Per una banda, fer un “break” a la feina (mentalment molt saludable) després de quasi 30 anys treballant a IPSI, i per altra banda, el desig de fer un voluntariat a l’estranger, i que aquesta activitat no fos a l’estiu, única època de l’any en què les ONGs ja tenen voluntaris de sobres.
Feia temps que tenia ganes de fer totes dues coses, però prendre una decisió com aquesta no és fàcil perquè la rutina diària no et deixa temps per parar-te a pensar. Calia fer un cop de cap…
Un cop decidit, vaig planificar-me l’any sabàtic amb molta il·lusió: el voluntariat a l’estranger estava clar, però també vaig buscar altres maneres de millorar aquest món: fer de voluntari en un menjador social de Ciutat Vella i professor de reforç en un casal d’infants del Raval van ser altres petites i gratificants activitats que van omplir-me part d’aquests mesos. Especialment impactant va ser ajudar al menjador social.
Però el que realment va convertir aquest any es una cosa especial va ser anar a fer de voluntari a Tanzània. De fet, jo no vaig escollir aquest país, sinó que Tanzània em va escollir a mi. Vull dir que buscant ofertes de voluntariat per fer de professsor a països del 3r món, vaig trobar una feina en una petita ONG anomenada Born to Learn, a Moshi, al nord de Tanzània, que encaixava perfectament amb el que estava buscant: una feina de professor de suport a l’escola de Primària que la mateixa ONG havia construit en una petita comunitat rural anomenada Newlands, a 15 kilòmetres de Moshi, de gent pobra i senzilla que viu de la collita de la canya de sucre o de fer maons artesanals de fang.
En aquestes circumstàncies, la tasca que duen a terme les ONGs és fonamental per a nens i adults. La meva no tan sols escolaritza els infants de la comunitat esmentada, sinó que també porta a terme revisions sanitàries i xerrades sobre conceptes de salut i higiene,a càrrec dels metges i infermeres voluntaris que hi van.
Dit i fet, un dia del febrer passat, vaig agafar un vol cap allà. Mai havia estat a l’Àfrica subsahariana, o Àfrica negra, i la veritat és que impacta des del mateix moment en què hi arribes. Aixo sí que és el tercer món!
Moshi, el lloc on dormia amb la resta de voluntaris de l’ONG, és una ciutat de tamany mitjà als peus de l’imponent cim del Kilimanjaro, amb una destacable quantitat de turistes de tota mena que hi van a fer safaris, o a pujar al Kili, com li diuen ells. Malgrat aquesta aparent font d’ingressos, molt pocs carrers de la ciutat estan asfaltats, les voreres són més perilloses que la calçada pels enormes esvorancs que hi ha, no hi ha cap semàfor i tampoc ni un sol fanal al carrer, ni papereres ni contenidors…Les deixalles són a qualsevol lloc, i la pols de la sabana, omnipresent. Fora del centre, i no cal dir al senzill suburbi de Newlands, no hi ha xarxa de clavegueram ni aigua corrent, i moltes cases no tenen ni tan sols vàter o latrina. L’aigua s’ha d’anar a buscar als pous.
El trànsit, no gaire abundant, està format en general per vehicles que aquí no passarien la itv ni de broma, i els accidents són relativament freqüents.
Pràcticament cada dia hi ha talls de llum, a vegades de pocs minuts, a vegades de 8 o 10 hores. Els pocs hotels dignes de la ciutat han de tenir generadors propis per poder funcionar; internet és un luxe a l’abast de pocs. També són un luxe, i això ja és més greu, la sanitat i l’educació, que són de pagament. Si no tens diners, seràs un analfabet o pots morir d’una apendicitis. Així de dur.
En aquestes circumstàncies, la tasca que duen a terme les ONGs és fonamental per a nens i adults. La meva no tan sols escolaritza els infants de la comunitat esmentada, sinó que també porta a terme revisions sanitàries i xerrades sobre conceptes de salut i higiene,a càrrec dels metges i infermeres voluntaris que hi van.
Sense gaire temps per acostumar-me a aquest entorn i a la calor tropical, al dia següent vaig començar la meva tasca a la classe de “standard 3” (una mena de 3r de Primària on tenia 23 nens de entre 9 i 11 anys).
Després d’unes hores d’observació, vaig començar la meva tasca. Es tractava bàsicament de fer de professor d’anglès ( és la seva segona llengua després del swahili), però també ajudava a les altres matèries, com a professor de suport d’aquells alumnes que tenien més dificultats. Fins i tot vaig estar fent de “professor”, entre cometes, d’Educació física . De fet , no tenia cap secret. Ells anomenen l’assignatura Jocs d’equip, i donat que només practiquen futbol amb una pilota que cau a trossos, el fet d’ensenyar-los una sèrie de jocs esportius practicats durant anys a les colònies d’Ipsi com a monitor, els va entusiasmar i motivar com mai. Una cursa de relleus, o el joc d’estirar la corda, o el joc de l’aranya, els van semblar una novetat divertídissima, malgrat que calia fer-ho en un descampat polsegós amb un sol equatorial de justícia. Però ells ja hi estan acostumats.
Molt impressionant també és el final de la jornada escolar: veure els infants de l’escola, de 4 a 14 anys, marxar sols cap a casa, sense pares, a peu per la sabana en trajectes que podien durar mitja hora o més, amb els perills que això comporta, et deixa impactat.
Moltes coses de la meva estada a l’escola em van impactar: per començar en ordre cronològic, veure els nens en formació quasi militar cantant l’himne nacional a les 8 del matí amb el cim nevat del Kilimanjaro al fons.
A l’hora de dinar, unes cuineres (dues mares voluntàries), repartien a les criatures un plat únic, força senzill però abundant, que els nens literalment devoraven asseguts a terra sota l’ombra de qualsevol arbre dels voltants. Jo també ajudava a repartir coberts i plats, i mai vaig veure cap nen queixar-se del que hi havia per menjar, i tots sense excepció deixaven el plat net com una patena. El motiu el vaig entendre poc després: per a molts nens, el menjar que rebien a l’escola, tant el bol de cereal per esmorzar com el dinar, era l’àpat més complet del dia. Així de clar.
Molt impressionant també és el final de la jornada escolar: veure els infants de l’escola, de 4 a 14 anys, marxar sols cap a casa, sense pares, a peu per la sabana en trajectes que podien durar mitja hora o més, amb els perills que això comporta, et deixa impactat.
La tasca a les aules tampoc no em va deixar indiferent. Va ser allà on vaig valorar de debò els recursos que tenim a la nostra escola. La infraestructura de l’aula, de construcció ja de per si precària, consisteix en unes taules i tamborets de conglomerat de fusta, una pissarra i un guix. L’ONG podia proporcionar un llibre de text per cada dos o tres nens. Els llapis o gomes i, és clar, els fulls estaven estrictament racionats.
Entre els nens de la meva classe hi havia una diversitat d’edats i de capacitats que no contribuïa precisament a fer la tasca educativa més fàcil. Tenia nens brillants al costat d’alumnes amb una greu dislèxia, retards cognitius, o fills de famílies desestructurades (a la manera africana). No cal dir que no pots comptar amb l’ajut de cap logopeda, psicòleg, pedagog, ni res semblant. Allà hi ets tu i el teu grup de nens. A partir d’aquí , fes el que puguis.
Les famílies tampoc no ajuden gaire. Segons em van explicar, el pitjor que podies dir-li a un nen conflictiu (que eren pocs) era amenaçar-lo amb enviar-lo a casa expulsat un dia. Això volia dir pallissa segura dels pares, i que haurien de treballar a casa ajudant a qualsevol tasca. De fet, l’escola de l’ONG, pel seu tarannà europeu, era el lloc on els nens podien fer realment de nens, jugar al pati i conviure amb els companys a més d’aprendre. No havien de treballar i no els pegava ningú.
Per compensar aquestes dificultats, és sorprenent la motivació, l’agraïment i el respecte al professor que tenien els meus alumnes tanzans. Valoren molt l’oportunitat d’educació que els dóna l’ONG, i valoren encara més que un “musungu” (un blanc en llengua swahili), agafi un avió i vagi fins tan lluny a donar-los un cop de mà. Mai podré oblidar el meu últim dia a l’escola, quan els alumnes em demanaven que no marxés, i l’inevitable sensació d’abandonar-los que et queda quan has de tornar a Europa, mentre et preguntes què serà d’aquells nens que has conegut i a qui has intentat ajudar, i quin serà el seu futur incert i difícil. No puc ni vull oblidar-los.
Sens dubte, recomano a tothom una experiència vital com aquesta. A banda de la tasca concreta d’ajut que facis, et serveix per valorar més la sort que hem tingut els que hem nascut aquí, i et queden unes ganes tremendes de tornar-hi i seguir ajudant a nens amb menys sort que nosaltres perquè puguin tenir una oportunitat en una societat tan difícil com l’africana. Per la meva banda, jo hi he posat el meu granet de sorra, malgrat que el desert de les desigualtats segueix sent immens.
En Jordi Altimiras ens explica la seva experiència com a educador voluntari a Tanzània
Alicia says
Quina sort que han tingut de poder comptar amb el teu entusiasme, Jordi.
Gràcies pel teu relat.
Alicia Ayala
Oscar Boada says
Molt interessant! M’he quedat amb ganes de llegir més sobre aquesta experiència. Un gran bravo per als voluntaris que, com en Jordi Altimiras, dediquen el seu temps a aquesta tasca. Que difícil que ha de ser tornar a la nostra vella i “civilitzada” Europa….
Eva says
Molt emotiu comprovar que hi ha persones que donen el millor d’ells per ajudar als altres !!!